Ανάμεσα στο «παλιό» και το «νέο»: Η Νέα Δημοκρατία μετά τη Μεταπολίτευση, 1974-1980-Ο ιδρυτής Καραμανλής. Πως αμφισβητήθηκε από τον Μεϊμαράκη στη Βόλβη, το unfair του Κ. Μητσοτάκη και η διαδοχή από τον Ράλλη

  Πηγή: huffingtonpost.gr

«Πιστεύω ότι εις την σημερινήν φάσιν της ιστορίας της, η Ελλάς ημπορεί να γίνη, μέσα εις ένα αναρχούμενον ασυνάρτητον κόσμον, υπόδειγμα δημοκρατίας. Και διότι το πιστεύω, καταλαμβάνομαι από απόγνωσιν, όταν σκέπτωμαι ότι ημπορεί η ευκαιρία αυτή να χαθή από σφάλματα ιδικά μας»* 

Η κατανόηση της εποχής που διασταλτικά ονομάζεται «Μεταπολίτευση» -επειδή θεμελιώθηκε στις μεταρρυθμίσεις της Μεταπολίτευσης (1974-1975)- συνδέεται άμεσα με την ιστορία των κομμάτων που ανέδειξε, κυρίως με τις πρωταρχικές πολιτικές τους στοχεύσεις.

Αρχικά, η πιο πρωτότυπη πολιτική δύναμη ήταν, βάσει προγράμματος και στελέχωσης, το ΠΑΣΟΚ. Η παλαιότερη ιστορικά ήταν το ΚΚΕ, αντιμέτωπο με το νεότευκτο τότε ΚΚΕ Εσωτερικού, το οποίο πρότεινε έναν εναλλακτικό «εθνικό» δρόμο προς τον σοσιαλισμό. Στο «παλιό» κατατασσόταν και η Ένωση Κέντρου, που επανήλθε αθροίζοντας «Νέες Δυνάμεις» στο βασικό κορμό ιδεών και στελεχών. Μεταξύ «παλιού» και «νέου» βρισκόταν η Νέα Δημοκρατία (ΝΔ). Από όλα τα κόμματα είχε ίσως το δυσκολότερο έργο:να αποκοπεί από το δεξιό παρελθόν της εθνικοφροσύνης και της βασιλοφροσύνης και να εμπνεύσει για το μέλλον δένοντας τις επιτυχίες του παρελθόντος με την υπόσχεση εκσυγχρονισμού της Μεταπολίτευσης.

Η κατάργηση της βασιλείας με το δημοψήφισμα της 8ης Δεκεμβρίου 1974 στερέωσε τη Μεταπολίτευση και τη ΝΔ. Ο θρίαμβος της ΝΔ στις προηγηθείσες εκλογές της 17ης Νοεμβρίου 1974 (συγκεντρώνοντας 54,37% των ψήφων) έδωσε την άνεση στον Καραμανλή να τηρήσει επισήμως ουδέτερη στάση στο δημοψήφισμα και σε κορυφαία στελέχη να τοποθετηθούν υπέρ της βασιλευομένης. Παρά την απογοήτευσή τους από το αποτέλεσμα (69,2% υπέρ της αβασίλευτης) οι περισσότεροι φιλοβασιλικοί ψηφοφόροι αφομοιώθηκαν στη συνέχεια από τη ΝΔ, αποδεχόμενοι ότι δεν θα έπαιζαν πλέον κυρίαρχο ρόλο στη νέα κεντροδεξιά, σε αντίθεση με την ΕΡΕ ή τον Ελληνικό Συναγερμό, που δεσμεύονταν, λόγω της βασιλείας, από την κληρονομιά του Λαϊκού Κόμματος.

Δημοψήφισμα για το πολίτευμα, 1974.

Μία δεύτερη στρατηγική αφορούσε τη στάση απέναντι στους οπαδούς της δικτατορίας. Εκτός από την παραπομπή των πρωταιτίων σε δίκη, επελέγη η αδιαπραγμάτευτη πολιτική απομόνωση «των καταλοίπων». Μετέπειτα «ανοίγματα» προς τα δεξιά μπορεί να απευθύνονταν σε αποξενωμένους φιλοβασιλικούς, αλλά όχι σε φιλοχουντικούς. Για παράδειγμα, η εκλογή τουΓεωργίου Ράλλη στην κομματική ηγεσία (1980) προσείλκυσε φιλοβασιλικούς ψηφοφόρους. Το unfair του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη(1988) άνοιξε, επίσης, «γέφυρες». Συνειδητοποιώντας το χάσμα από την πλευρά της, η «εθνικιστική» δεξιά εμφανίστηκε αυτόνομα, ωςΕθνική Παράταξη, στις εκλογές του 1977, λαμβάνοντας 6,82% των ψήφων, ενώ σε μεταγενέστερες εκλογές, με άλλους φορείς, συγκέντρωσε αμελητέα ποσοστά.

Η ΝΔ όχι μόνο δεν πτοήθηκε από τη «δεξιά» πρόκληση, αλλά διευρύνθηκε προς το Κέντρο. Το 1978 ενέταξε στους κόλπους τηςτους δύο βουλευτές του νεόκοπου Κόμματος Νεοφιλελευθέρων Κωνσταντίνο Μητσοτάκη και Παύλο Βαρδινογιάννη. Δίνοντας την εντύπωση πολιτικής συνένωσης, εφόσον ο Μητσοτάκης διορίστηκε Υπουργός Συντονισμού (επί κυβέρνησης Ράλλη, Υπουργός Εξωτερικών), είλκυσε κεντρογενείς φιλελεύθερους ψηφοφόρους που διαφορετικά θα μετεωρίζονταν μεταξύ ΝΔ και ΠΑΣΟΚ. Μολονότι προκάλεσε ανθεκτικές στο χρόνο εσωκομματικές αντιδράσεις, ο Καραμανλής τόλμησε μία προσωπική πολιτική υπέρβαση: o Μητσοτάκης είχε πρωταγωνιστήσει στον «ανένδοτο αγώνα», που αποτέλεσε καταλύτη της άδοξης «παραίτησής» του το 1963 υπό την πίεση του βασιλιά Παύλου. Μάλιστα, ο Καραμανλής ήταν πεπεισμένος ότι η πολιτική αστάθεια που είχε πυροδοτήσει ο «ανένδοτος» διευκόλυνε την κρίση του 1965-1967 και τελικά την εκτροπή της δημοκρατίας.

Ήταν, όμως, αποφασισμένος να γίνει η ΝΔ δύναμη του μέλλοντος, όχι παρακολούθημα του παρελθόντος. Ποτέ δεν αποκήρυξε το παρελθόν ούτε δέχθηκε την αντίληψη της Αριστεράς ότι άλλος ήταν ο Καραμανλής πριν και άλλος μετά τη δικτατορία. Επέμενε στον όρο «αποκατάσταση» της δημοκρατίας για το 1974. Τον συνδυασμό συνέχειας-ρήξης εναπέθεσε στην ένταξη στην Ευρωπαϊκη Κοινότητα, την οποία θεωρούσε μονόδρομο για τον συνολικό οικονομικό και πολιτικο-κοινωνικό εκσυγχρονισμό της χώρας με γνώμονα τα δυτικά πρότυπα ανάπτυξης και κράτους δικαίου.

Υπογραφή Συμφωνίας Προσχώρησης στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες, Ζάππειο 1979.

Για να αποτελέσει μεταρρυθμιστική πρόταση η ΝΔ, ο Καραμανλής ανέθεσε νευραλγικές θέσεις σε πρόσωπα κύρους που κατανοούσαν την ευρωπαϊκή ενοποίηση και την ελληνική κοινωνία της Μεταπολίτευσης (Παναγής Παπαληγούρας, Γιάννης Βαρβιτσιώτης, Κωστής Στεφανόπουλος, Κωνσταντίνος Τρυπάνης, Δημήτριος Ευρυγένης, Γεώργιος Κοντογεώργης, Σταύρος Δήμας, Ανδρέας Ανδριανόπουλος, Δημήτρης Χορν, Αλέξης Μινωτής κ.ά.). Ομοίως, το ψηφοδέλτιο Επικρατείας θεσμοθετήθηκε για να αναδείξει τους αριστίνδην.Παράλληλα, η ΟΝΝΕΔ οργανώθηκε το 1974 σαν πολυσσυλεκτικό φυτώριο στελεχών. Υπό την εποπτεία του πεφωτισμένου Γενικού Διευθυντή του κόμματος Τιμολέοντος Λούη, διακεκριμένοι επιστήμονες (π.χ. Μιλτιάδης Έβερτ, Στράτης Στρατήγης, Αργύρης Καρράς κ.ά.) ανέλαβαν να επεξεργαστούν ιδέες και πολιτικές μακράς πνοής μέσω διαρκούς κοινωνικού προβληματισμού -διεργασία όπου κυριαρχούσαν η Αριστερά και το ΠΑΣΟΚ.

Την επικουρική λειτουργία της νεολαίας προς το ΚΠΕΕ, την πρώτη δεξαμενή σκέψης (think tank) επιβεβαίωσε -προκαλώντας μάλιστα διαγραφές των πρωτεργατών της- η λεγόμενη «Κίνηση της Βόλβης» (1976-1977) δηλαδή η απαίτηση μέρους της ΟΝΝΕΔ με πρωταγωνιστή, μεταξύ άλλων, τον Βαγγέλη Μεϊμαράκη για μετεξέλιξη της ΝΔ σε κόμμα αρχών. Το πρώτο κομματικό συνέδριο στη Χαλκιδική (1979) υιοθέτησε όντως, εκτός από την αρχή του «ριζοσπαστικού φιλελευθερισμού», δημοκρατικό καταστατικό εξισορροπώντας θεσμικά ηγεσία-διοικούσα επιτροπή-κοινοβουλευτική ομάδα. Εκπληρώθηκε έτσι και μια προϋπόθεση για να ενταχθεί η ΝΔ στο Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα. Βέβαια, αρχές και λειτουργίες συναρτήθηκαν μετέπειτα με τον ύφος διοίκησης κάθε αρχηγού.

Πρώτο Συνέδριο Ν.Δ. στη Χαλκιδική, 1979.

'Εκδοση ΚΠΕΕ για το Α΄ Συνέδριο της ΝΔ.

Τα Πολιτικά Θέματα για το Α΄ Συνέδριο της ΝΔ.

Η ΝΔ επικαλείται διαρκώς το ισχυρότερο ιστορικό χαρτί της, τον ιδρυτή της. Έμφαση αποδίδεται στον εκδημοκρατισμό και στην ευρωπαϊκή πολιτική, όπου έχει πραγματοποιηθεί συστηματική ιστορική έρευνα, λιγότερο σε άλλες πολιτικές και διοικητικές του αρετές. Αξιοσημείωτο είναι ότι ο Καραμανλής συμβουλευόταν τους κατά τομέα αξιότερους, εκτός και σε πείσμα «μηχανισμών».

Δεύτερον, ατένιζε -ορθώς- την ιστορία όχι μόνο σαν παρελθόν, αλλά και σαν μέλλον. Γι΄αυτό σχεδίαζε εξαντλητικά το μέλλον φρόντιζε την υστεροφημία του.

Τρίτον, είχε αίσθηση πολιτικο-ιστορικού timing για ρήξεις -και με τον εαυτό του: Διαμόρφωσε επανειλημμένως νέους πολιτικούς φορείς για να χωρέσει την αποστολή του (ΕΡΕ, ΝΔ). Επεδίωξε μοναχικά την ένταξη στην ΕΟΚ. Ήταν ο πλέον δυτικότροπος μεταρρυθμιστής στη μεταπολεμική Ελλάδα, αλλά επέκρινε τα ελλείμματα δυτικής αλληλεγγύης σε «εθνικά θέματα», ενώέσπευσε να νομιμοποιήσει την Αριστερά το 1974. Ίδρυσε τη ΝΔ σαν εργαστήρι πολιτικής συναίνεσης, μια μικρογραφία της εθνικής ενότητας που πίστευε πως χρειαζόταν η Ελλάδα της Μεταπολίτευσης για να επιτύχει μεγάλους στόχους. Σαράντα χρόνια μετά, αυτή η διττή αναζήτηση στόχων και συναίνεσης αποδεικνύεται δυσκολότερη από όσο μπορούσε να προβλέψει.

Υπογραφή νέου Συντάγματος, 1975.

Εγκαίνια γραφείων Ν.Δ. στη Ρηγίλλης 1975.

Προσυνέδριο Ν.Δ. στη Χαλκιδική 1977.

Ο Γ. Ράλλης στο Προσυνέδριο 1977.

Ο Ευ. Αβέρωφ στο Προσυνέδριο 1977.

Καθημερινή 7-5-79.

*Κ. Καραμανλής, Ενημέρωση της Βουλής για την πορεία της χώρας, 12.6.1976, Κωνσταντίνος Καραμανλής: Αρχείο, Γεγονότα, Κείμενα (Αθήνα: Εκδοτική, 1997- Η Καθημερινή, 2005), τ. 9, σ. 245.

Κωνσταντίνα Μπότσιου 

http://www.huffingtonpost.gr/